Desa-desa Kristen ing Jawa Timur

Desa Kristen secara de jure ing Indonesia ora ana. Sebutan iki ing Jawa Timur biyen digunakake kanggo desa lan dhusun/dhukuh sing wargane kabeh nganut agama Kristen Jawa (saiki arane Greja Kristen Jawi Wetan dicekak GKJW). Desa-desa iku maune alas greng sing dianggep angker banjur dibabat dening wong-wong Kristen atas palilahe gubernemen (pemerintah Hindia Walanda).

Desa lan dhusun Kristen sing cacahe 41 iku, saiki wis dadi desa Pancasila. Wargane campuran kagawa saka mekar lan majune jaman. Desa Kristen paling tuwa yaiku Ngoro lan Mojowarno ing Kabupaten Jombang. Sing paling populer Mojowarno sing duwe rumah sakit, sekolahan TK nganti SMA, lan greja antik.

Ing buku Benih yang Tumbuh VII (GKJW lan Lembaga Penelitian dan Studi Dewan Greja-gereja di Indonesia, 1976) rakitane Pendhita Handoyomarno Sir, STh., alas Ngoro dibukak taun 1827. Sawise iku alas Kracil sing kawentar angker, 6 km salore Ngoro utawa 8 km sakidule Mojoagung, dibukak taun 1847.

Saka Mojowarno sawetara wong Kristen Jawa sing kepengin “suket luwih ijo” (urip luwih kepenak lan mandhiri) banjur mbukak alas, meh anjrah sa-Jawa Timur. Ana sing mbukak alas ing sikile Gunung Kawi sisih kidul dadi desa Peniwen, ing wilayah Kecamatan Kromengan, Kabupaten Malang. Ana sing mbukak alas ing Malang sisih kidul dadi desa Suwaru, Sitiarjo, Rowotrate, Tambakasri, mengetan liwat Segara Kidul mbabat alas dadi desa Pujiharjo lan Tempursari.

Kejaba Tempursari (bawah Lumajang) desa-desa Kristen bukakan taun 1900-an yaiku Tunjungrejo. Dene ing bawah Jember yaiku Sidomulyo, Sidoreno, Sidorejo, lan Rejoagung. Notog mengetan, simbah buyute wong GKJW iku, mbukak alas bawah Banyuwangi lan Situbondo dadi desa Purwodadi, Purwosari, Tulungrejo, Wonorejo, lan Ranurejo.

Ing bawah Jombang thukul desa utawa dhusun Kristen liyane: Kertorejo lan Bongsorejo. Ing Mojokerto uga ana: Segaran (Dlangu). Ing Sidoarjo: Mlaten lan Sidokare. Wong Kristen Jawa uga mbabat alas sisih kulon dadi desa Maron (Blitar), Tumpuk (Tulungagung), Segaran, Sindurejo, Sidorejo, Sambirejo, Tunglur, Jatiwringin, Wonoasri (Kediri), Aditoya (Nganjuk), Ketanggung, lan Wotgalih (Ngawi).

KAYA SEGARA

Salah sijine desa Kristen sing umure kliwat saabad yaiku Segaran, Kecamatan Wates, Kabupaten Kediri, watara 21 km sakidulwetane kutha Kediri. Desa lan pasamuwan Kristen iki dhek 9 Oktober 2005 umure nyandhak 118 taun. Yen dietung saka dibukake dhek taun 1862, umure luwih tuwa maneh.

Miturut panalitine Pak Sih Handoyo Djoar, SPd., tokoh Segaran, desa iki dibukak wong-wong Kristen asal Mojowarno sing manggon ing desa cilik Purworejo lan Sindurejo (sakidule Pare, cedhak Wates) dipimpin Kyai Silvanus. Tekane kyai –sebutane tokoh Jawa sing mumpuni bab agama Kristen rikala semana—iki ing kono taun 1862 banjur mbukak alas. Jalaran dhukuh sing lagi dibukak kebanjiran nganti kaya segara, desa anyar iku banjur karan Segaran.

“Inggih Kyai Silvanus punika tokoh sepisanan ingkang mbangun pasamuwan Segaran,” dhawuhe Pak Handoyo (50), guru SMP Negeri 3 Wates.

Nalika semana Segaran arupa padhukuhan, klebu Desa Gadungan, dipimpin kamituwa. Saya suwe saya reja awit ketekan wong-wong saka Ponorogo sing wis ngrasuk Kristen. Kepriye nalare madege Pasamuwan Segaran kok tanggal 9 Oktober 1887? Sawise Segaran sagrejane madeg ing kana, ditindakake baptisan sepisanan wong lima sing manjing Kristen dhek tanggal 9 Oktober 1887.

Dadi 1861-1862 desa Kristen iki wis lair. Diresmekake dadi pasamuwan diwasa 9 Oktober 1887. Nalika semana jenenge Pasamuwan Purworejo senajan desane wis karan Segaran. Majelis Agung GKJW (sing ngatur lan ngoordinasi pasamuwan-pasamuwan GKJW sa-Jawa Timur) dhek taun 1995 nyetujoni jenenge dadi Pasamuwan Segaran salaras karo jeneng desane.

Pasamuwan Segaran saiki wargane 2.711 jiwa (849 brayat) klebu Pepanthan Sugihwaras, Sumberpetung, Sanding, lan Petungombo ing sikile Gunung Kelud, dipimpin Pdt. Puspo Garjito, SSi. Dene kepala desane sing uga warga GKJW yaiku Pak Teguh Priyono Djoar, BPA.

Ing Segaran sing sugih salak enak iki, kabudayan Jawa diopeni temenan. Gamelan kerep kanggo ngiringi pepujian sajrone pangabekten ing greja. Para bocah, remaja, mudha lan diwasa, akeh sing pinter nindakake kesenian Jawa klebu sendratari Babad Segaran. Nalika mengeti 118 taun umure Segaran, panitia nanggap wayang kulit kanthi dhalang Ki Sun Gondrong saka Tulungagung kanthi pesindhen pitu.

Riyaya Paskah 16 April iki acarane ing Segaran apa? Adate ing kana sing reja yen pas Tahun Baru, sing prasasat dadi ajang reuni keluarga. Natal lan Paskah biasa-biasa bae kanthi acara pangabekten ing greja lan sakramen bojana suci kanggo nyegerake iman lan saya ngraketake patunggilan karo Gusti Allah lan sapepadhane titah.

Ature: Dhani
JB 33/LX, 16-22 April 2006

Dapat dilihat pada sumber alinya: http://jayabaya.wordpress.com/2006/04/10/desa-desa-kristen-ing-jawa-timur/